«ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΙ ΜΕΞΗ
Ξεφυλλίζοντας το πρόγραμμα του Μεγάρου Μουσικής, το μάτι μας έπεσε στα «Χριστούγεννα του Σέρλοκ Χολμς» και με μεγάλη έκπληξη στο όνομα του Πάρι Μέξη! Ποιος είναι όμως ο Πάρις και πώς θα είναι τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ;
Ο Πάρις Μέξης είναι σκηνοθέτης, σκηνογράφος και κειμενογράφος. Έχει σκηνογραφήσει και σκηνοθετήσει παραγωγές για το θέατρο, την όπερα, τον χορό, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, στην Ελλάδα και διεθνώς, ενώ παράλληλα εργάζεται ως art director, δημιουργός εκθέσεων και αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων.
Ο Πάρις κάνει γενικώς πολλά, και κάμποσα από αυτά, αν και όχι όλα, μπορεί να τα απολαύσει κανείς εδώ: http://parismexis.com/ (αξιοσημείωτη λεπτομέρεια: πάνω αριστερά στο site, όπου Paris Mexis, βλέπουμε με ενδιαφέρον κάποιες από τις πολυσχιδείς ιδιότητες του πολυτάλαντου Πάρι!).
Ο συγγραφέας Ντόιλ, ο ήρωας Χολμς και τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ
«Τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ Χολμς» θα είναι μια παράσταση που βασίζεται κυρίως στο «Μυστήριο του Γαλάζιου Γρανάτη» αλλά και σε άλλες λιγότερο γνωστές ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς, του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Οι περιπέτειες στις οποίες έχω βασιστεί πρωτοπαρουσιάστηκαν στο περιοδικό Στραντ και στη συνέχεια ως μέρη μιας ανθολογίας με τον τίτλο «Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς».
Ο Σέρλοκ δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις: αν και «γεννήθηκε» το 1887, είναι ένας από τους πιο αγαπημένους λογοτεχνικούς ήρωες της εποχής μας. Ίσως γιατί έχουμε πάντα ανάγκη το παράδειγμά του αλλά και την ελπίδα ότι η ψυχραιμία και η λογική είναι η λύση ενάντια στο άδικο και τη βία.
O Ντόιλ ήταν ένας λαμπρός επιστήμονας που έζησε από το 1859 μέχρι το 1930. Μέσα από την πολυετή εμπειρία του ως γιατρός, απέκτησε μία ιδιαίτερη σχέση με την επιστήμη αλλά και τη δικαιοσύνη. Είναι ενδεικτικό ότι ασχολήθηκε ο ίδιος, χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο πέραν του προσωπικού του ενδιαφέροντος, με δύο «κλειστές» υποθέσεις, επειδή διαπίστωσε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με το κατηγορητήριο. Και στις δύο περιπτώσεις, ο Ντόιλ κατάφερε να αποδείξει, πληρώνοντας μάλιστα ο ίδιος τα έξοδα στη δεύτερη από αυτές, ότι τα δικαστήρια είχαν κάνει λάθος, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που είχαν καταδικαστεί για εγκληματικές πράξεις να αθωωθούν.
Από την άλλη, ύστερα από τους διαδοχικούς θανάτους της γυναίκας, του γιου και του αδερφού του, παρότι επιστήμονας, στράφηκε στον πνευματισμό (spiritualism), ελπίζοντας πως θα μπορέσει να ανακαλύψει κάποια απόδειξη για τη ζωή μετά τον θάνατο. Χαρακτηριστικό είναι δε πως, αν και ο φίλος του, ο μεγάλος «μάγος» της εποχής Χάρρυ Χουντίνι, τον διαβεβαίωνε ότι δεν διέθετε υπερφυσικές δυνάμεις, ο Ντόιλ επέμενε να «πιστεύει» πως ο Χουντίνι ήταν στ’ αλήθεια μάγος!
Από το μυαλό ενός επιστήμονα που ευχόταν την ύπαρξη του υπερφυσικού, δημιουργήθηκε λοιπόν ο κυνικός Σέρλοκ Χόλμς, ο πρωταθλητής της αναλυτικής σκέψης, που αντιμετωπίζει κάθε υπόθεση με βασικό του όπλο τη λογική.
Από τον Μολυβένιο στρατιώτη (Χ.Κ. Άντερσεν), για το Θέατρο Τέχνης, 2008
Μεταφράζοντας…
Σπούδασα θέατρο στο Λονδίνο και αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω την αγγλική γλώσσα σε βάθος. Δεν είμαι επαγγελματίας μεταφραστής και σίγουρα δεν είμαι σε θέση να μεταφράσω τα πάντα. Αυτή ήταν η πρώτη φορά, με εξαίρεση κάποια ποιήματα του Χάρολντ Πίντερ που μετέφρασα για να τα μοιραστώ με φίλους, που μεταφράζω επαγγελματικά, και λέγοντας επαγγελματικά εννοώ έναντι αμοιβής.
Ο στόχος μου ήταν να δημιουργήσω ένα θεατρικό έργο που να μπορούν να το παρακολουθήσουν παιδιά, στην Ελλάδα, σήμερα. Αρχικά λοιπόν, μετέφρασα τα έργα στα οποία βασίστηκα όσο πιο πιστά μπορούσα, κρατώντας παράλληλα σημειώσεις για τις βικτωριανές εκφράσεις αλλά και το ύφος του κάθε χαρακτήρα, έτσι ώστε να μπορώ να κάνω αντικαταστάσεις στα ελληνικά αργότερα.
Το συναρπαστικό με τη μετάφραση είναι ότι σου επιτρέπει να κρυφοκοιτάξεις την ίδια την κατασκευή ενός κειμένου και στην περίπτωση των περιπετειών του Σέρλοκ, ήταν μια διαδικασία εξαιρετικά διασκεδαστική.
Διασκευάζοντας…
Διασκευή είναι η τροποποίηση μιας αφηγηματικής μορφής προκειμένου να παρουσιαστεί σε ένα άλλο πλαίσιο διήγησης. Τα προβλήματα αλλά και οι προκλήσεις στη διασκευή συνήθως προκύπτουν από τις διαφορές των αφηγηματικών μορφών. Για παράδειγμα σε ένα διήγημα ένας ήχος περιγράφεται λεκτικά, προκαλώντας μια τελείως διαφορετική εντύπωση στον αναγνώστη απ’ ότι όταν ο ήχος ακούγεται στην πραγματικότητα, σε μία θεατρική παράσταση. Ένα άλλο μεγάλο θέμα της διασκευής είναι η μετατροπή του ποιητικού λόγου, των μεταφορών και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένο το κείμενο.
«Τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ Χόλμς» όμως δεν είναι τόσο μία διασκευή όσο ένα νέο θεατρικό έργο που βασίζεται στις ιστορίες του Ντόιλ.
Σκηνοθετώντας
Η παράσταση που σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε, θα προσπαθήσει να αναδείξει την αξία της λογικής και της παρατήρησης της πραγματικότητας ως μέσου για την επίτευξη ενός στόχου. Θέλουμε να παρουσιάσουμε έναν ήρωα που δεν έχει «υπερδυνάμεις», δεν χρησιμοποιεί «μαγεία» και δεν βασίζεται σε ιδιαίτερες σωματικές ικανότητες προκειμένου να λύσει μια πολύπλοκη υπόθεση. Σε δεύτερο επίπεδο θέλουμε να δείξουμε πως ένας δύσκολος και όχι και τόσο κοινωνικός συμπαθής χαρακτήρας, μπορεί και κερδίζει μια σπουδαία θέση στην ανθρώπινη κοινωνία μέσα από την ικανότητά του.
«Τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ Χολμς» απευθύνονται
«Τα Χριστούγεννα του Σέρλοκ Χολμς» είναι μια παράσταση για παιδιά από πέντε έως εκατόν πέντε ετών. Απευθύνεται σε όλους όσοι θέλουν να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο του Σέρλοκ για πρώτη ή για πολλοστή φορά μέσα από τον κόσμο του θεάτρου, με μια παράσταση με γρήγορο ρυθμό και εξαιρετική πρωτότυπη μουσική (του συνθέτη Στάθη Γυφτάκη), που βασίζεται μάλιστα στο εκκλησιαστικό όργανο (σολίστ: Ουρανία Γκάσιου). Ο «Σέρλοκ» μας είναι μια γιορτή για τη λογική και την ικανότητα, με χιούμορ και αρκετές ανατροπές.
http://www.megaron.gr/default.asp?pid=5&la=1&evID=1611
To know us better…
Ο Πάρις Μέξης ως αναγνώστης
Από πολύ νωρίς στη ζωή μου έμαθα να μην «σνομπάρω» κανένα ανθρώπινο έργο. Έχω τεράστιο ενδιαφέρον να ανακαλύπτω οτιδήποτε με το οποίο έρχομαι σε επαφή και θαυμάζω, και προσπαθώ να ανήκω στους ανθρώπους που μπορούν να χρησιμοποιούν ετερόκλητες πηγές, προκειμένου να δημιουργήσουν. Έχω ξεχωρίσει και συνεχίζω να ξεχωρίζω έργα, μεταξύ άλλων και βιβλία, τα οποία είτε αποτελούν σχηματοποιήσεις των επιδιώξεών μου, είτε τα θεωρώ σημαντικά για την πορεία της ανθρώπινης σκέψης, είτε απλά για τις «θεραπευτικές» τους ιδιότητες. Έχω λοιπόν κι εγώ τα «βιβλία μου» και με αυτά πορεύομαι…
Το βιβλίο που σε πολύ νεαρή ηλικία μού έδωσε κουράγιο, αν και ίσως φανεί λίγο “esoterica”, ήταν το «Jonathan Livingston Seagull» του Richard Bach. Το βιβλίο που κυριολεκτικά μου άλλαξε τη ζωή ήταν το «Fountainhead» της Ayn Rand. Αργότερα, το Atlas Shrugged της ιδίας και το Straw Dogs του John Gray επιβεβαίωσαν σκέψεις με τις οποίες ζω ακόμη. Πλέον έχω τόσα αγαπημένα βιβλία, που είναι αδύνατο να τα απαριθμήσω. Αγαπώ, για παράδειγμα, τα βιβλία του Umberto Eco και του Alessandro Baricco, ακόμη και όταν δεν είναι και τόσο επιτυχημένα.
Βιβλία προκλητικά και βιβλία “μπελάς”
Η σκηνοθεσία προϋποθέτει ένα σενάριο, ένα θεατρικό έργο, ένα libretto κλπ., οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη, όσον αναφορά την απάντησή μου, ότι μιλάμε για ένα βιβλίο το οποίο θα μπορούσε να διασκευαστεί για ένα άλλο μέσο.
Ένα βιβλίο που πιστεύω ότι θα μπορούσε να διασκευαστεί με κάποια επιτυχία και που θα ήθελα πολύ να αναδημιουργήσω στο θέατρο είναι «Ο άνθρωπος που γελά» του Β. Ουγκώ. Μάλιστα είχα αρχίσει να συζητάω τη διασκευή του σε θεατρικό έργο με τον Παύλο Μάτεσι που το αγαπούσε όσο και εγώ, αλλά δυστυχώς δεν προλάβαμε να συνεχίσουμε. Ένα βιβλίο που αγαπώ, αλλά που δεν πιστεύω ότι μπορεί να διασκευαστεί εύκολα, είναι το “Atlas Shrugged” της Ayn Rand. Η Rand, όπως και πολλοί σπουδαίοι συγγραφείς, δεν δίνουν εύκολα πάτημα για «κοψίματα», τα οποία μερικές φορές είναι απαραίτητα για λόγους διάρκειας. Ίσως θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια όπερα, η κλίμακά του και τα θέματα που θίγει προσφέρονται, αλλά σίγουρα αυτό είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα.
Σοφοκλέους «Οιδίπους τύραννος»
Οι μεγαλύτεροι “σκηνοθέτες”- συγγραφείς
Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα, γιατί ο χαρακτηρισμός “σκηνοθέτης” – συγγραφέας με παραπέμπει όχι απαραίτητα σε έναν σπουδαίο ή αγαπημένο συγγραφέα, αλλά σε κάποιον που μπορεί να κατασκευάσει μια δομή η οποία καταφέρνει να μας απασχολεί σε προσωπικό επίπεδο. Με άλλα λόγια φαίνεται να με ρωτάτε ποιος συγγραφέας κατορθώνει να με βάζει «μέσα» στο βιβλίο και όχι να μου υπενθυμίζει την αποστασιοποίηση του αναγνώστη.
Το καλύτερο βιβλίο σε αυτή τη λογική που μπορώ να σκεφτώ, και δεν είναι τυχαίο το ότι πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, είναι το «The Murder of Roger Ackroyd» της Agatha Christie. Ακόμη και μετά την ενασχόλησή μου με τον Ντόιλ, και με πλήρη σεβασμό σε άλλους σπουδαίους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων (πχ. αγαπώ την Patricia Highsmith), θεωρώ το «Ρότζερ Άκροϋντ» το κορυφαίο who-done-it όλων τον εποχών (στο οποίο συμφωνεί και ο Italo Calvino).
Έπειτα έχουμε τα βιβλία που είναι, κατά μία έννοια, “σκηνοθετημένα” από μόνα τους. Αν διάλεγα ένα από αυτά, αυτό θα ήταν το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου – το οποίο ποθούν εδώ και χρόνια να ανεβάσουν ή να κινηματογραφήσουν πολλοί και δικαιολογημένα.
Αν θα έπρεπε να διαλέξω έναν “σκηνοθέτη”- συγγραφέα, αυτός θα ήταν με βεβαιότητα ο Όμηρος. Όταν ήμουν φοιτητής έπιασα να ξαναδιαβάσω τα έπη από τη γνωστή έκδοση του «Κάκτου», όπου το αρχαίο κείμενο αντιπαρατίθεται με την ακριβή μετάφραση, και ήταν μία από τις τρεις πιο συναρπαστικές αναγνώσεις της ζωής μου.
Κλείνοντας…
Κάθε Δευτέρα μεταξύ 22:00 – 00:00, o Πάρις Μέξης παρουσιάζει τη ραδιοφωνική εκπομπή «Monday Night Live» στον διαδικτυακό ραδιοφωνικό σταθμό amagi (amagiradio.com), και δεν κάνει ποτέ αφιερώσεις…
Μια εξαίρεση: