ΛΟΙΜΟΣ. Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΑ ΜΗΝ ΑΛΛΑΞΕΙΣ
Το χρόνο που προηγείται ενός Συνεδρίου η οργανωτική επιτροπή αισθάνεται λίγο σαν να έχει την Προεδρία του ελληνικού Bookcrossing. Είναι ο εκπρόσωπος τύπου, το σημείο αναφοράς των περισσοτέρων εκδηλώσεων, ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των περιφερειακών κοινοτήτων. Στο πλαίσιο της κοινότητας πρέπει να λειτουργεί πολλές φορές εξομαλύνοντας και δυσάρεστες καταστάσεις. Κάτι τέτοιο προσπάθησα κι εγώ να κάνω πέρυσι το Δεκέμβριο. Όταν κάτι καυγάδες και προσωπικές αντιδικίες έσκασαν μύτη στο φόρουμ, έριξα στη μάχη το μεγάλο όπλο των bookcrossers: χιούμορ και διαγωνισμοί απελευθέρωσης. Το challenge που διοργάνωσα το εμπνεύστηκα από δύο παλιότερα challenge – ένα δικό μου και ένα της lola81. Τα συνδύασα και γεννήθηκε το Νέο Impulse – Αφιερωμένο (medley) Challenge. Η λογική απλή: Όποιος έχει οτιδήποτε καλό ή οτιδήποτε κακό να πει σε κάποιον άλλο bookcrosser πρέπει να του το πει με μήνυμα σε ένα βιβλίο που θα του χαρίσει και αφιερώσει. Το μήνυμα δεν θα το ξέρει κανένας άλλος, αλλά εγώ θα μετρούσα τα βιβλία που έλαβε ο κάθε bookcrosser από τους άλλους και νικητής θα έβγαινε όποιος του αφιερώθηκαν τα περισσότερα βιβλία από τους περισσότερους bookcrossers. Έπαθλο στο πλαίσιο των υπηρεσιών του διοργανωτή ορίστηκα εγώ. Μία ημέρα διαθέσιμος στην υπηρεσία του νικητή δια πάσαν χρήσιν πλην σεξουαλικής. Το γεγονός ότι μαγειρεύω καλά ανέβασε την ανταγωνιστικότητα του challenge καθιστώντας το αρκετά επιτυχημένο.
Επειδή από το challenge δεν εξαιρέθηκα ούτε εγώ, έλαβα κι εγώ βιβλία με αφιερώσεις. Ένα από αυτά ήταν δώρο σε μένα από τη φίλη μου την apapsa με την οποία στο παρελθόν είχαμε σκοτωθεί για την αξία του «Φύλακα στη Σίκαλη» του Σάλιντζερ. Το μήνυμά της έλεγε: «Ελπίζω να μην έχεις και γι’ αυτό την ίδια γνώμη όπως με το “Φύλακα στη Σίκαλη” γιατί είναι ένα από τα βιβλία που αγαπώ πολύ». Για να δούμε:
Τίτλος: Λοιμός
Συγγραφέας: Αντρέας Φραγκιάς
Καταχωρήθηκε από apapsa την Κυριακή, 20 Ιανουαρίου 2013
Βαθμολογία: 10/10
Νέο σχόλιο: Παρασκευή, 8 Φεβρουαρίου 2013
Δεν ξέρω τι να ξεκινήσω να πω γι’ αυτό το βιβλίο. Η αφωνία του δέους με έπληξε σαν λοιμός κι εμένα. Η φίλτατη apapsa φοβήθηκε μήπως δεν μου άρεσε και ξεκινήσουμε καυγά πάλι όπως για άλλα θεωρούμενα «αριστουργήματα» στο παρελθόν. Και δίκιο είχε. Θα μπορούσε να μη μου έχει αρέσει αυτό το βιβλίο. Αλλά δεν είχε δίκιο. Δεν θα μπορούσε να μη μου έχει αρέσει αυτό το βιβλίο. Όσο δύσκολο, όσο περίεργο, όσο δυσνόητο και να είναι ένα βιβλίο, όταν περνάει τόσο βαθιά ανθρώπινα μηνύματα, όταν ενδοσκοπεί τόσο στην ανθρώπινη φύση, αδυναμία αλλά και δύναμη, δεν θα μπορούσε να μη μου αρέσει. Εξάλλου λατρεύω τα λογοτεχνικά σύμπαντα που έπλασαν ο Όργουελ και ο Σαραμάγκου, πώς θα μπορούσε να μη μου αρέσει αυτό;
Δε θα προσπαθήσω να περιγράψω την υπόθεση του βιβλίου. Δεν είναι εύκολο και μάλλον είναι και άδικο για το βιβλίο. Ας πω μόνο ότι είναι ένα βιβλίο που περιγράφει μία εξαιρετικά βίαιη και ολοκληρωτική πολιτεία, μία αποικία αιχμαλώτων (;), αντικαθεστωτικών που χρήζουν ηθικής αναμόρφωσης, μία πολιτεία όπου οι συνθήκες εξαθλίωσης έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το μεγαλείο που εξαγγέλλουν τα κάθε λογής όργανα. Κανένας ήρωας δεν έχει όνομα, δεν υπάρχει ούτε ένα σε ολόκληρο το βιβλίο. Και μέσα στην πλήρη ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, μέσα στη χαοτική εξίσωση των πάντων, οι ήρωες περιγράφονται με επίθετα ή ιδιότητες: ο εκκρεμής, ο περιδεής, ο αισιόδοξος, ο ανεκτίμητος, ο κυνηγός, ο πρωτομάστορας, ο άνθρωπος με τον κίτρινο σκούφο. Μεγάλος βαθμός δυσκολίας για τον αναγνώστη αλλά ύψιστος συμβολισμός: οι άνθρωποι δεν ξεχωρίζουν για το όνομα αλλά για τις ιδιότητες που προκύπτουν από τη δράση τους.
Ήλιος και πέτρα και σκόνη, βουνά και χαράδρες, τάφοι για βραδινά καταλύματα, έλλειψη φαγητού και νερού, μυριάδες μύγες και ποντίκια και απίστευτα σκληρά βασανιστήρια σε νυχτερινές επιδρομές σε όσους χρήζουν αναμόρφωσης.
Εδώ έρχεται και η υπέρβαση. Ναι οι συνθήκες που περιγράφονται ομοιάζουν και θυμίζουν πολύ τις συνθήκες των εξόριστων ή των πολιτικών αντιπάλων του Εμφυλίου, θυμίζουν τι υπέμειναν οι πολιτικοί κρατούμενοι από παλαιότερους ανθρώπους με «άσπρα πουκάμισα» . Είναι λοιπόν ένα ακόμα βιβλίο για τον Εμφύλιο με την αριστερή ματιά; Όχι. Γιατί περιγράφει επίσης πώς ένα καθεστώς δουλεύει σε καθεστώς απίστευτης γραφειοκρατίας όπου κανείς δεν μπορεί να παρεκκλίνει από τις αορίστως από άνωθεν εντολές. Δείχνει ένα σύστημα που δημιουργεί συνεχώς μεγαλοπρεπή δημόσια έργα που όλοι δουλεύουν σαν σκλάβοι για να δημιουργήσουν –αλλά κανείς δεν χαίρεται ιδιαίτερα– και φτιάχνονται για να διατρανώσουν το μεγαλείο της » πατρίδας». Άλλα πράγματα μου θυμίζει αυτό… Σε μία ασύλληπτα αλληγορική έμπνευση που διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο όλοι οι «υπό αναμόρφωση» κάτοικοι διατάζονται λόγω του υπερβολικά μεγάλου αριθμού μυγών να πιάνουν και να παραδίδουν κάθε μέρα -εκτός των άλλων εργασιών τους- από είκοσι μύγες ο καθένας, για να πατάξουν τον κίνδυνο λοιμού. Σε λίγο όλοι έχουν προσωπικούς φακέλους που καταγράφουν πόσες μύγες χρωστάνε, πόσες παρέδωσαν, οι συναλλαγές όλες γίνονται γύρω από τις μύγες, άνθρωποι πουλάνε τη μερίδα του φαγητού τους ή του νερού τους για λίγες μύγες, η σκέψη τους περιορίζεται μόνο στην καθ’ ημέραν εντομοσυλλεκτική υποχρέωσή τους, τσακώνονται και χτυπιούνται για τη μύγα που είδαν ταυτόχρονα. Αντικαταστήστε τώρα τη μύγα με άλλα πράγματα. Πού σας οδηγεί η σκέψη;
Νομίζω δεν έχω βιώσει στη ζωή μου τέτοια αναγνωστική ανατριχίλα όσο στην αρχή του δέκατου κεφαλαίου. Οι μύγες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, αλλά κανείς δεν έχει ανακαλέσει την εντολή καίτοι δεν υπάρχει πια κίνδυνος επιδημίας. Και φτάνει μία ημέρα που όλοι έχουν μαζέψει από δεκαεννιά μύγες, σε όλους λείπει μία. Αλλά σε όλη την πολιτεία έχει μείνει μόνο μία μύγα ζωντανή και όλοι την κυνηγούν, την ψάχνουν απεγνωσμένα, αυτή τη μία μύγα που θα συμπληρώσει τον αριθμό μόνο ενός από αυτούς. Και όλοι υποψιάζονται ότι κάποιος άλλος την έπιασε και την κρατάει κρυφή. Αυτή τη μία μύγα! Την τελευταία! Για μένα αυτή η εικόνα είναι απλό καθαρό λογοτεχνικό μεγαλείο.
Πιθανώς όποιος διαβάζει αυτά τα λόγια να αισθανθεί την αποφορά και τον ζόφο που περιγράφει το βιβλίο και να πιστέψει ότι είναι ένα απίστευτα μαύρο βιβλίο που θα τον καταρρακώσει, θα τον ανακατέψει, θα τον κάνει σκουπίδι απλώς για να θεωρηθεί τέχνη. Πάλι λάθος. Το βιβλίο είναι αισιόδοξο. Με έναν τρόπο που χτίζεται χωρίς να το καταλαβαίνεις, χωρίς βαρυσήμαντες δηλώσεις και αποκαλυπτικά στιγμιότυπα, χωρίς ευκολίες και κλισέ, βρίσκεσαι στο τέλος του βιβλίου να καταλαβαίνεις ότι στη φύση του ανθρώπου είναι εκτός από το να προκαλεί όλα αυτά που διάβασες, να τα υπομένει επίσης, να τα ξεπερνά, να τα υπερνικά και να μπορεί να κάνει επιλογές: Την επιλογή να αντέξει, να μην αλλάξει, να μη γίνει δήμιος, να εμπιστεύεται, να αγαπάει. Την επιλογή να ζήσει. Να γίνει ήρωας παρόλο που ποτέ κανείς δεν έμαθε το όνομά του.
Είναι τόσο πυκνοί οι συμβολισμοί του βιβλίου, τόσο δαιδαλώδεις οι συνειρμικοί διάδρομοι που ανοίγει, ώστε αισθάνομαι ότι κατανόησα ένα πολύ μικρό κομμάτι του. Γι’ αυτό το λόγο αισθάνομαι ότι πρέπει να κρατήσω αυτό το βιβλίο στη μόνιμη συλλογή μου, ακόμα κι αν το δανείσω για να το διαβάσουν και κάποιοι άλλοι. Θα ανατρέξω σίγουρα πάλι σε αυτό.
apapsa, σ’ ευχαριστώ μέσα απ’ την καρδιά μου.
Η πορεία του βιβλίου στο bookcrossing: Δεν υπάρχει άλλο καταγεγραμμένο αντίτυπο στο bookcrossing. Αυτό με βάζει σε πειρασμό να το κάνω ring. Φοβάμαι όμως μήπως το χάσω. Εξάλλου το συγκεκριμένο είναι δώρο που το εκτιμώ από κάποια που εκτιμώ. Θα δούμε.
[Για την ιστορία το challenge κέρδισε η Θεσσαλονικιά mafaldaQ που πήρε βιβλία από 5 bookcrossers και κέρδισε στην ισοψηφία γιατί η ίδια χάρισε κι εκείνη σε 4. Δεν έχει κάνει χρήση του δώρου της ακόμα. Επιφυλάσσομαι.]
Δημήτρης Αλεξίου
